 |
| Mijn tante Roos, 6e van links, met haar collega's in 1938 |
De
promotie van tante Roos
Nadat
mijn tante Roos in 1935 haar school had afgemaakt kon ze als
'leermeisje', zo heette dat toen, beginnen op een klein atelier,
maar in feite was ze gewoon boodschappenmeisje.
Ze
bracht naaiwerk bij thuiswerkers, dikwijls Duits Joodse
vluchtelingen, en ze bezorgde kleding bij Maison De Bonneterie,
wat ook toen al een deftig modemagazijn was.
Vaak
moest ze naar een onverstaanbare oude Pool in de Transvaalbuurt, die
knopen kleurde.
Om in
zijn werkruimte te komen beklom ze de steile trappen en naarmate ze
verder boven kwam stonk het penetranter naar de verfkleurstoffen die
in pannetjes stonden te pruttelen. Ze bracht hem lapjes stof, zodat
hij de benen knopen bijpassend kon kleuren. Het boodschappenwerk was
niet zo leuk, maar het was crisistijd, je pakte alles aan.
Omdat
ze zo niets van het naaivak leerde nam ze verschillende andere
baantjes aan totdat ze in 1937, ze was toen 17 jaar, solliciteerde
bij Hollandia Kattenburg, een textielfabriek waar waterdichte
regenjassen werden vervaardigd die toen 'Big Ben' heetten en later
bekend stonden onder de naam 'Falcon'.
Ze
maakte een goede indruk en werd, weer als leerling, aangenomen op de
gummi-afdeling. Daar werd rubber op de naden en tussen de belegsels
geplakt door speciale plakkers.
En zo
fietste Roosje elke morgen van de Kastanjeweg naar de Valkenwegpont
over het IJ. Daar, naast de A.D.M, (De Amsterdamse Droogdok
Maatschappij) was het gebouw van de textielfabriek, waar ze de hele
dag, het was lopendebandwerk, belegsels aan de jassen moest stikken.
Het
beviel haar goed, ze had er leuke collega's en altijd plezier en ze
verdiende maar liefst 5 gulden in de week, dat was toen een heel
bedrag.
Ze
kreeg ook een vriendje, Meier Papegaai. Ze gingen samen uit en bij
het afscheid zei mijn tante een keer voor de grap 'Dag schat', en hij
antwoordde:
'O
Roosje, was het maar echt zo dat ik je schat was'. Hij was
stapelverliefd op haar.
Op een
middag, toen ze weer eens een afspraakje hadden gemaakt, zei hij:
'Weet
je wat ik vanavond aan doe? Ik doe een hoed aan'!
Maar de
liefde kreeg geen kans om verder op te bloeien, want al op de eerste
dag dat het dragen van een ster verplicht gesteld was, 1 mei 1942,
werd hij al opgepakt.
Zijn
broer werkte als kelner in de Hollandsche Schouwburg, maar vergat het
verplichte witte kelner jasje. Meier holde achter hem aan zonder
zijn overjas, waarop de gele ster nog maar net was aangebracht, aan
te doen. Hij werd meteen gearresteerd en via de gevangenis in
Amstelveen naar Amersfoort vervoerd. De rest laat zich raden...
Hollandia
Kattenburg was een joods bedrijf, waar joodse werknemers zich thuis
voelden vandaar dat veel joodse werkzoekenden daar graag een
betrekking wilden.
In de oorlog speelde nog
iets mee: onder dwang van de bezetter werden uniformen gemaakt voor
het Duitse leger en daarom waren de joodse werknemers en hun gezinnen
voorlopig 'gesperrt' (vrijgesteld van deportatie). Zo voelden zij
zich redelijk veilig en hoopten op een snelle afloop van de oorlog.
Maar
oorlogsmisdadigers als Himmler, Rauter en Lages wilden aan die
regeling een einde maken en uiteindelijk vielen de troepen van de
Grüne Polizei, onder leiding van de beruchte nazi-misdadiger Lages,
de Hollandia Confectiefabrieken Kattenburg binnen. Alle in- en
uitgangen werden hermetisch afgesloten.
Ik
vervolg dit verhaal met wat ik heb opgetekend uit de mond van mijn
hoogbejaarde tante Roos, zij is een van de twee nog levende
personeelsleden die dit persoonlijk hebben meegemaakt.
“Op
die dag, woensdag 11 november 1942, vielen ze ineens binnen. Ik
werkte op de gummi-afdeling, daar kwamen ze het eerst.
De
directeur, een vervanger van de eigenlijke directeur, een Verwalter,
wilde iets zeggen tegen het personeel, maar hij moest zwijgen.
We
werden als schapen en bokken gescheiden, de Joden moesten aan de ene
kant gaan staan en wij aan de andere.
Als
eerste werd Rebecca Groenteman eruit gehaald, zij was communistisch
en dat wisten die Duitsers precies. Ik weet zeker dat dát
verraderswerk moet zijn geweest en ik weet ook door wie ze zijn
verraden.
Ze
hadden lijsten met namen bij zich en de joodse medewerkers werden een
voor een afgeroepen. Het was verschrikkelijk.
We
hebben uren zo gestaan. Ze kwamen om vier uur in de middag en wij
mochten pas om acht uur 's avonds weg.
We
zagen onze joodse collega's wegvoeren in vrachtauto's: Marietje
Kloot, zij was vaak ziek en ik moest haar dan haar loonzakje brengen.
Haar vader was fruithandelaar en ik kreeg de sappigste peer en de
meest verse ananas. Saartje Melkman, Arie Swaab, Sjakie Kaas,
Lowietje de Groot, hij was chef, Roosje Meents, die elke week
bonnetjes verkocht voor de Matzes met Pasen, Jet de Groot, ach
zovelen, en we waren nog steeds in de veronderstelling dat ze naar
een werkkamp gingen...
En o
ja, Janie Beers. Haar zusje Marietje was er niet, ze was pas
bevallen. Ik ben nog op kraamvisite geweest en heb er altijd spijt
van gehad dat ik de baby toen niet heb meegenomen, maar hoe konden ze
weten wat hen boven het hoofd hing, ze waanden zich veilig bij
Hollandia Kattenburg.
Toen
we eindelijk weg mochten ben ik zo snel ik kon naar de
Transvaalbuurt gegaan om gezinnen van personeelsleden te
waarschuwen, zoals de vrouw van Sjakie Kaas, ik was daar net binnen
toen ze gehaald werden door Nederlandse politiebeambtenaren...
Ik
moest mijn papieren laten zien en werd hardhandig weggestuurd, ja
zelfs van de trap af gegooid! Volledig overstuur kwam ik die avond
op de Kastanjeweg aan.
Het
was na die tijd heel moeilijk om weer naar het werk te gaan, maar we
moesten door.
Later
ben ik cheffin geworden, dat zou nooit gebeurd zijn als de joodse
werknemers niet waren opgehaald; het was een promotie met een
rouwrand”.
Anneke
Koehof ©
Nawoord: Op 11 november 1942 werden 367 joodse medewerkers tezamen met hun familieleden, bij elkaar 826 personen, weggevoerd naar de Duitse concentratiekampen.
Slechts
een enkeling kwam terug.
Velen
woonden in Amsterdam Oost.
Dit
verhaal las ik in het kader van 'Open Joodse Huizen' in de OBA Amsterdam op 4 mei 2014
zie mijn keuze van 27 januari 2015
Beste Schrijver/Voorlezer tijdens Open Joodse Huizen/Schrijvers uit Oost,
Vandaag ontvingen we - als organisatoren van de middag op 4 mei in de Javabibliotheek - een persoonlijke brief van Joël Cahen, directeur van het Joods Historisch Museum. De co-organisator van Open Joodse Huizen.
'We kijken terug op een zeer indrukwekkende 3e en 4e mei, met een drukbezochte editie van Open Joodse Huizen. In Amsterdam, Rotterdam, Haarlem, Groningen, Leeuwarden en Tilburg ontvingen wij meer dan 10.500 bezoekers. U zorgde er door uw inspanningen voor dat al deze mensen op een persoonlijke en indringende wijze konden stilstaan bij de 'kleine geschiedenissen'uit de Sjoa in Nederland en wat die - ook vandaag nog - voor ons betekenen. Zelf was ik o.a. aanwezig in de Openbare Bibliotheek Amsterdam op het Javaplein, waar ik diep onder de indruk was van de schrijvers.'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten